بنتونیت نوعی ماده معدنی بسیار مفید و کارا می باشد که در انواع صنایع قایل استفاده می باشد. از جمله این صنایع می توان به صنعت دام و طیور و آبزیان اشاره کرد که یکی از روش های استفاده در این صنعت در خوراک آن می باشد. بنتونیت به دلیل عملکردهای ویژه جایگاه خاصی را دارا می باشد که از جمله خاصیت های آن می توان به نکات زیر اشاره کرد:

1- پلت بایندر: جهت چسباندن و یکپارچه کردن غذای دام

2- توکسین بایندر جذب و دفع سموم

3- جذب گاز آمونیاک و افزایش راندمان سیستم گوارش

4- بالا بردن ph شکنبه و افزایش چربی شیر

5- از بین بردن آفلاتوکسین و مایکو توکسین ها

6- بهبود کیفیت بستر و جذب آمونیاک

استفاده از بنتونيت سديم در جيره طيور رواج يافته است. با استفاده از بنتونيت سديم به عنوان يك پلت چسبان ثایت شده است كه پلت كردن خوراک طیور به ویژه جیره های با كيفيت پايين، مثل جيره با انرژي كم يا خوراک آسياب شده با فيبر زياد، اثرات بسيار سودمندي را خواهد داشت.

امروزه با افزايش استفاده از خوراك‌هاي پلت شده، متخصصان تغذيه به دنبال افزايش مقاومت فیزیکی پلت می باشند. هنگاهی که گندم كمتر از 10درصددر جيره استفاده می گردد، استفاده از ساير مواد پلت چسبان مانند بنتونيت سديم جهت افزایش کیفیت پلت ضروري است. براي افزايش مقاومت پلت، كارخانه‌هاي خوراك دام از انواع مختلف پلت چسبان ها استفاده كرده‌اند گزارش کرد که جوجه خروس هاي گوشتي سويه کاب که با جيره هاي داراي 1 و 2 درصد بنتونيت سديم تغذيه شده بودند، مصرف خوراک و افزايش وزن بيشتر و ضريب تبديل کمتری داشتند. با توجه به نتايج اين تحقيق به نظر مي رسد پلت کردن جيره ها و افزودن 1 تا 2 درصد بنتونيت سديم مي تواند عملکرد جوجه هاي گوشتي را بهبود بخشد.

مزایای استفاده از بنتونیت:

1-  افزایش استحکام پلت: بنتونیت یکی از اقتصادی ترین، متداول ترین و بی ضررترین پلت بایندرهای جهان می باشد که با استفاده از آن در کارخانجات تولید خوراک پلت بدلیل خاصیت جذب فوری آب و شکل پذیری بالای بنتونیت فعال شده پلت هایی با کیفیت و استحکام بالاتر خواهیم داشت.

2- خاصیت روان کنندگی: بنتونیت در مجاورت آب حالت ژله ای و روغنی شکل به خود می گیرد. این خاصیت باعث می شود با استفاده از بنتونیت خوراک در طول پروسه تولید حرکتی یکنواخت و آسان تر داشته باشد و از خوردگی و آسیب به قطعات ماشین آلات که در تماس با خوراک می باشند جلوگیری گردد.

3- افزایش هضم و جذب مواد غذایی: بنتونیت در دستگاه گوارش به صورت ژله ای در آمده و باعث کاهش سرعت حرکت مواد غذایی در طول دستگاه گوارش می گردد. بنابراین مواد غذایی فرصت بیشتری برای هضم و جذب خواهند داشت.

4- کاهش ضریب تبدیل و افزایش راندمان تولید: بنتونیت علاوه بر اثر افزایشی بر هضم و جذب مواد غذایی با دارا بودن خواص ضد کپک، جذب سموم قارچی و جذب فلزات سنگین، باعث افزایش راندمان تولید می گردد.(شایان ذکر است بسیاری از توکسین بایندرهایی که با اسامی تجاری مختلف وارد کشور می شند دارای پایه بنتونیتی می باشند)

5- کنترل گاز آمونیاک در سالن و کاهش رطوبت بستر: بنتونیت به دلیل خاصیت جذب رطوبت فوق العاده بالا باعث خشکی بستر شده و ضمن ایجاد اختلال در سیکل ککسیدیوز باعث کاهش انتشار گاز آمونیاک در سالن می گردد. در نتیجه عوارض بیماری های تنفسی از قبیل آنفولانزا، نیوکاسل و برونشیت کاهش می یابد. همچنین با توجه به مشکل مجاورت بسیاری از فارم ها با مناطق مسکونی بنتونیت فعال شده با کاهش بود که به حل این مشکل کمک شایانی می نماید.

6- کاهش اسیدوز: بنتونیت به دلیل دارا بودن خاصیت بافری با تنظیم PH شکمبه در دام هایی که با مقادیربالای کسانتره تغذیه می شود باعث کاهش اسیدوز می گردد.

بنتونیت دارای خصوصیات منحصر به فرد و زیادی است که این خصوصیات از قبیل جذب آب، تورم و افزایش حجم در هنگام جذب، ویسکوزیته و ظرفیت تبادل یونی بالا و غیره آن را تبدیل به یک ماده کارآمد کرده است. اما بنتونیت در صنعت پرورش دام و طیور نیز کارایی هایی دارد که در زیر به آن اشاره می شود.

جذب سموم قارچی (مایکوتوکسین ها): بنتونیت ظرفیت بالایی در جذب سموم قارچی بخصوص آفلاکتوسین ها دارد و در دستگاه گوارش دام و طیور به عنوان محافظ عمل می کند.

افزایش راندمان جذب و بهبود ضریب تبدیل خوراک: مصرف بنتونيت سديم در جيره جوجه هاي گوشتي باعث بهبود افزايش وزن و همچنين کاهش سرعت عبور غذا در دستگاه گوارش شده و بازدهی مصرف خوراک را نیز افزايش داده است. استفاده از بنتونيت سديم در جيره غذايي طيور تخمگذار، بازده مصرف خوراک، تخمگذاري، کيفيت پوسته و اندازه تخم مرغ را بهبود داده و همچنين باعث کاهش انتشار رطوبت از مدفوع مرغ هاي لگهورن شده است.

جذب و کاهش آمونیاک و كاهش رطوبت بستر: بنتونیت سبب جذب نیتروژن آمونیاکی و حذف اثرات مضر آن می‌شود.

جذب کننده ترکيبات مضر دیگر از قبیل فلزات سنگين و باكتريها و غیره

برای سال های متمادی از بنتونیت به عنوان ملات در صنایع دانه بندی مواد غذایی استفاده می شده است. مقادیر کم بنتونیت پس از اضافه شدن به محصولات غذایی امکان ایجاد دانه های غذایی با پایداری بالا را می دهد. این مقادیر کم بنتونیت با جذب رطوبت و روغن اضافه به انتقال راحت تر دانه ها و جلوگیری از کلوخه شدن آن ها کمک می کند. تحقیقات اخیر نشان داده است که علاوه بر مزایای فوق الذکر، بنتونیت مزیت های دیگری برای دام ها و ماکیان دارد. در حقیقت بنتونیت باعث کاهش سرعت سیستم هضم غذا شده و اجازه می دهد تا بهره وری از مواد غذایی بهتر صورت گیرد. این ماده معدنی روی کنترل برخی مواد سمی در بدن حیوانات نقش مناسبی ایفا می کند.

استفاده از بنتونیت در مصرف خوراک دام دارای مزیت های متعددی می باشد. بنتونیت به دلیل خاصیت آنتی باکتریال بودن می تواند رشد آفلاتوکسین ها را کنترل کند و به دلیل خاصیت چسبندگی گزینه مناسبی جهت پلت کردن خوراک و ویتامین های مورد نیاز دام است. تعدادی از مزیت های ویژه بنتونیت در خوراک دام به شرح زیر است:

کنترل مسمومیت های ناشی از سموم قارچی به ویژه آفلاتوکسین ها آفلاتوکسین از خوراک به شیر و کاهش غلظت آن در محصولات.

جلوگیری از کاهش شدید از شکمبه  گاوهای شیری و پرواری (ویژگی بافری)-پلت منحصر به فرد (اسیدوز) درفرد.

افزایش درصد چربی شیر از طریق بهبود الگوی تخمیر در شکمبه در نتیجه ی جذب نیتروژن آمونیاکی و جلوگیری از تغییرات شدید.

افزایش راندمان استفاده از نیتروژن در دام نامطلوب آن ها.

افزایش مصرف خوراکی و افزایش وزن روزانه.

کاهش ضریب تبدیل خوراک در دام های پرواری در نتیجه کاهش سرعت عبور خوراک از دستگاه گوارش و جلوگیری از اثرات منفی توکسین های قارچی بر هضم وجذب .

جلوگیری از ایجاد نفخ در دام های پرواری تغذیه شده با سطوح بالای کنسانتره .

جلوگیری از مسمومیت آمونیاکی هنگام استفاده از منابع نیتروژن غیر پروتئینی (اوره) در جیره.

کاهش اسهال در بره ها و گوساله های تازه از شیر گرفته شده.

کاهش قیمت تمام شده خوراک و افزایش سود آوری.